مسلم بن عقیل

عملیات مسلم بن عقیل با رمز یا ابوالفضل العباس (ع) در محور سومار به صورت نیمه گسترده به فرماندهی مشترک انجام شد.
اين عمليات با همكاري سپاه و ارتش و با رمز يا ابا الفضل العباس در تاريخ 9 مهرماه 1361 به اجرا در آمد . در مرحله نخست ، نيروهاي ايراني به خوبي پيش رفتند و در مرحله بعدي از سرعت پيشرويشان كاسته شد و عليرغم پا تك هاي سنگين دشمن ، سرانجام مواضع فتح شده تثبيت گرديد .
در اين عمليات كه مدت هفت روز و در 2 مرحله انجام شد ، 150 كيلومتر مربع از خاك ايران آزاد و حدود 30 كيلومتر مربع از خاك عراق تصرف شد . نيروهاي خودي ضمن تامين دشت سومار ، روي ارتفاعات كيسكه ، كهنه ريگ مستقر و بر تنگه هاي مرزي مسلط شدند .
عملیات در ساعت 00:47 بامداد 1361/7/9 طی عملیاتی که با فریاد "یا ابوالفضل العباس" آغاز شد دشمن چندین کیلومتر از نوار بین المللی به عقب رانده شد و نیروهای رزمنده با روحیه بالا به دشمن هجوم بردند و با وجود تپه های بلند در این ارتفاعات دقایقی بعد از صدور حمله نیروهای عمل کننده با عبور از میادین مین و سیم خاردارهای زیاد یک به یک به اهدافشان رسیدند بطوریکه بعد از گذشت 15 دقیقه از شروع عملیات ارتفاعات "کیسکه" تا "کله شوان" فتح میشود و به ترتیب ارتفاعات از "قلعه مین" تا سمت راست "تنگه جوق" از ارتفاعات مثلثی تصرف میشود.
هم اکنون اکثر نیروهای عراقی در جلگه مستقر شده اند که نیروهای ایران مسلط بر منطقه میباشند. یادآور میشوم که با وجود آنکه دشمن از جریان حمله باخبر بود و بعلت آماده باشهای پی در پی و خستگی شدید هنگام عملیات اکثر نیروهای دشمن در خواب بودند و تلفات سنگینی را متحمل شدند.
در سمت راست ارتفاعی به نام "سلمان کشته" نیروهای خودی بدون درگیری به مواضع خود رسیدند و آنچنان دشمن را غافلکیر کردند که توپخانه دشمن تا چند ساعت از کار افتاده بود. با روشن شدن هوا دشمن اقدام به پاتکهای متوالی در طول جبهه نمود که توسط رزمندگان ایران دفع شد.
شرح کامل عمليات «مسلم بن عقيل» تکرار غزوه «بدر» رسول خدا
بيست و نه سال پيش در نيمه شبي در منطقه غرب و شهر سومار، عمليات «مسلم بن عقيل» انجام شد؛ اين عمليات با حضور شهيد محراب آيت الله «عطاءالله اشرفي اصفهاني» و به فرماندهي شهيد «حاج محمدابراهيم همت» به اجرا درآمد؛ پيش از عمليات رزمندگان غيور سپاه اسلام «دعاي کميل» اميرالمؤمنين را زمزمه کردند و با قرائت «دعاي توسل» دست نياز به سوي معبود خويش گشودند تا راه هدايت و پيروزي را به روي شان بگشايد.
شهيد آيت الله قدوسي نيز در ميان رزمندگان دقايقي سخن گفت و با آنها دعاي کميل را زمزمه کرد؛ هوا گاهي باراني مي شد؛ گاهي ماه از پشت ابرها بيرون آمده و به رزمندگان درود مي فرستاد.
عمليات «مسلم بن عقيل» به لحاظ شرايط جوي اجراي اين عمليات و نحوه رويارويي با دشمن، براي رزمندگان تکراري از «جنگ بدر» پيامبر اسلام (ص) با مشرکان و کفار بود.
ناگهان نداي رمز عمليات با نام مقدس سرور جانبازان اسلام «يا ابوالفضل العباس(ع)» در آسمان سومار پيچيد؛ زمين زير پاي رزمندگان به لرزه درآمد، «سومار» کربلايي ديگر شد و معراج شهيدان مفقود.

تدبيري نو در گرفتن امتياز از دشمن
هدف از انجام عمليات مسلم بن عقيل تصرف همه ارتفاعات مشرف بر شهر مندلي عراق بود . اين منطقه با توجه به توقف و ناكامي در عمليات رمضان در شرق بصره و شيوه اي كه براي حمله از مناطق كوهستاني اتخاذ شده بود ، انتخاب گرديد تا نقاط قوت و ضعف نيروهاي هر دو طرف براي جنگ كوهستاني به دست آيد . هدف دوم تامين مرزهاي جبهه مياني ، آزاد سازي بخشي از خاك ايران و پس زدن عراق از غرب شهر سومار بود .

اين عمليات با همكاري سپاه و ارتش و با رمز يا ابا الفضل العباس در تاريخ 9 مهرماه 1361 به اجرا در آمد . در مرحله نخست ، نيروهاي ايراني به خوبي پيش رفتند و در مرحله بعدي از سرعت پيشرويشان كاسته شد و عليرغم پا تك هاي سنگين دشمن ، سرانجام مواضع فتح شده تثبيت گرديد .

در اين عمليات كه مدت هفت روز و در 2 مرحله انجام شد ، 150 كيلومتر مربع از خاك ايران آزاد و حدود 30 كيلومتر مربع از خاك عراق تصرف شد . نيروهاي خودي ضمن تامين دشت سومار ، روي ارتفاعات كيسكه ، كهنه ريگ مستقر و بر تنگه هاي مرزي مسلط شدند .

شهر مندلي نيز در ديد و تير رس آنان قرار گرفت و امكان پيشروي به عمق خاك عراق فراهم و آسان شد . نيروهاي عراقي در جريان اين عمليات و پاتك هاي خود تعدا 4275 تن كشته و زخمي به جا گذاشت . همچنين يك دستگاه رادار ، يك دستگاه ردياب صوتي توپخانه ، 3 دستگاه بولدوزر و بولدوزر دي-8 و چند قبضه توپ 100 ميليمتري آنان به غنيمت نيروهاي ايراني در آمد و 79 دستگاه تانك و نفربر از جمله چند دستگاه تانك پيشرفته ، 20 دستگاه خودرو ، 3 دستگاه لودر و 3 قبضه كاتيوشا به همراه 7 فروند هواپيماي دشمن منهدم و ساقط شد .
در پی توقف عملیات رمضان در دشت شرق بصره به دلیل تمرکز قوا و مانور زرهی دشمن ، نیروهای خودی جست وجوی منطقه ای کوهستانی و محدود برای تحت فشار قراردادن ارتش عراق بودند تا ضمن شکستن تبلیغات دشمن، ابتکار عمل را حفظ کنند و همچنین نبردمنطقه ی ناهموار را تجربه نمایند . برای دستیابی به این هدف ها منطقه ی عملیاتی سومار درجبهه ی میانی برگزیده شد .
منطقه ای که سومار در قلب آن قرار دارد، از شمال به نفت شهر، از غرب به مندلی ، از جنوب به میمک و از شرق به گیلان غرب منتهی می شود و ارتفاعات مرزی گیسکه، کله شوان، کهنه ریگ، سان واپا و سلمان کشته ازشاخصه های آن است . ارتفاعات مزبور بر شهر مرزی سومار ایران و شهرمندلی عراق اشراف دارند و عراق در عقب نشینی اجباری خود، با حفظ آنها سومار و جاده های ارتباطی سومار – نفت شهر – قصر شیرین را درزیر دید و تیر خود نگه داشت و ارتباط این جبهه با مناطق شمالی را با مشکل روبه رو ساخت.
عملیات مسلم بن عقیل با هدف حفظ تحریک جبهه ها، منفعل کردن دشمن، ارتقای کیفی و کمی سازمان رزم خودی و آزاد سازی مناطق اشغای طراحی شد .
پس از شناسایی منطقه و طراحی دقیق مانور، عملیات در ساعت 47 دقیقه بامداد 9/7/1361 با رمز یا ابوالفضل العباس به فرماندهی قرارگاه عملیاتی مشترک نجف اشرف سپاه و ارتش آغاز شد . برای این عملیات که محدود به ارتفاعات گسیکه تا سان پاوا را در برمی گرفت، 38 گردان نیروی رزمی پیش بینی شده بود .
رزمندگان تیپ محمد رسول الله سپاه همراه با دلاوران تیپ 55 هوابرد ارتش به طو شگفت آوری در کم ترین زمان با رعایت اصل غافل گیری، هدف های مشخص شده را تصرف کردند و علی رغم تعمیق مواضع پدافندی یگان های عراقی با 50 ردیف مین و وجود تله های انفجاری آماده باش صد در صد و هشدارهای مکرر، قوای دشمن را غافل گیر کردند . از صبح روز بعد فرماندهی لشکر 12 زرهی ارتش عراق با فراخوانی یگان های احتیاط، پاتک های متعددی را تدارک و اجرا کرد، اما با مقاومت رزمندگان اسلا م روبه رو شد و ناکام ماند .
بدین ترتیب قوای خودی ضمن تثبیت موقعیت، بیش از 150 کیلومترمربع از مناطق اشغالی ایران آزاد و نزدیک به 30 کیلومتر مربع از خاک عراق را تصرف کردند و علاوه بر تامین دشت سومار بر تنگه مرزی تسلط یافتند . همچنین شهر مندلی در دید و تیر رس آنان قرار گرفت . در نتیجه امکان پیشروی در خاک عراق فراهم گردید .

گزارشی از عملیات مسلم بن عقیل

شرح منطقه عملیات:
منطقه عملیاتی که دشمن برروی آنها مسلط بود اهمیت ویژه ای هم برای ما و هم برای عراق دارد لذا دشمن درحالی مستقر بود که تمام نیروهای ما در دید آنها قرار داشتند و لذا با گرفتن این ارتفاعات دشمن در دشت قرار میگیرد بنابراین دشمن برروی ارتفاعات سوق الجیشی قرار میگیرد و بر ما مسلط میشود.

از ارتفاعات مهم در منطقه سومار میتوان از ارتفاعات سارات(327 متر), سیدک(253 متر) و ارتفاعات دروازه تپه شلوغ(235 متر), گیسکه (330 متر) و ارتفاعات واروالین (402 متر) که از مرتفع ترین تپه در این منطقه میباشد و همچنین ارتفاعات سانوابها و سلمان کشته و ... نام برد در ضمن در شرق و غرب این ارتفاعات مرزی پاسگاههای زیادی از ما و همینطور از عراق وجود دارد مانند پاسگاه دوله شریف, کومه سنگ و میان تنگ. که پاسگاه دوله شریف متعلق به عراق و کومه سنگ و میان تنگ از پاسگاههای ایران میباشند که پاسگاه میان تنگ در دهانه تنگه قرار دارد که در زمان استقرار دشمن کاملا خراب شده است. در روی این ارتفاعات چند تنگه وجود دارد که عبارتند از :
- تنگه "میان تنگ" در وسط ارتفاع قرار دارد و تهدید مستقیمی است بر شهر مندلی که نیروهای عمده عراق در این تنگه قرار داشتند.
- تنگه "سانوابها" که در سمت راست ارتفاع و در امتداد آن ارتفاع سلمان کشته قرار دارد.
چون در این منطقه که گفته شد اهمیت ویژه ای برای عراق دارد و با تصرف این ارتفاعات ورود نیروهای ایران به خاک عراق آسان خواهد شد دشمن نیروهای خود را تقویت نموده و با اینکه عراق از حمله ما به این منطقه اطلاع داشت طبق گفته یک افسر اسیر عراقی فرماندهان عراق تصور این را داشتند که نیروهای ایرانی قادر نخواهند بود از 50 ردیف مین و تله های انفجاری که برروی زمین کار گذاشته بودند بگذرند.

استعداد نیروهای دشمن در منطقه عبارت بودند از:
- تیپ 412 از لشگر 12
- تیپ 46 از لشگر 12
- تیپ 421 از لشگر 12 جهت تقویت منطقه از جنوب مأمور میشود. این تیپ 20 روز قبل از عملیات مذکور 80٪ منهدم شد ضمنا لازم به ذکر است که این تیپ سومین بار بود که از بین میرفت یکبار در بستان و بار دیگر در شوش.

طرح عملیات:
برای شروع عملیات با وسعت زیاد و با هدف اینکه ما قادر هستیم هر کجا که صلاح بدانیم نیروهای خود را وارد عمل نمائیم در غرب قرارگاه نجف تشکیل شد که قرارگاه ظفر زیر نظر این قرارگاه قرار داشت.
ارتفاعات این منطقه در حدود 22 کیلومتر میباشد و برای ما اهمیت فوق العاده ای داشت از نظر تاکتیک نظامی دارای اهمیت فراوانی بود و با گرفتن این ارتفاعات دشمن در دشت قرار میگرفت و نیروهای ما نیز کاملا روی آنها تسلط پیدا میکردند.
نزدیک شدن به شهر مندلی و تهذیذ بغداد که از جنبه تبلیغاتی نیز برای ما پیروزی می آورد. کل منطقه عملیات ما از سمت چپ میان تنگ تا سلمان کشته بود و همچنین گرفتن پاسگاه دوله شریف و کوله سنگ.
بعد از شناسایی منطقه و بررسی استعداد دشمن قرارگاه نجف تصمیم میگیرد که با یک قرارگاه دیگر به نام ظفر که از 2دو لشگر "نصر" از سپاه پاسداران و 81 زرهی باختران از ارتش تشکیل شده بود این عملیات را روی ارتفاعات مرزی سومار انجام دهد.


کل نیروهای موجود دشمن بعد از عملیات عبارت بودند از:
1- تیپ 46 از لشگر12
2- تیپ 421 از لشگر 12
3- تیپ 412 از لشگر 12
4- تیپ 5 زرهی از لشگر12 و تیپ 37 از لشگر 12
5- تیپ51 از لشگر1 که در ارتفاعات "آقداغ" با تانکهای تی72 مستقربودند و تیپ4 از لشگر2 و تیپ30 زرهی
6- تیپ2 از لشگر2 در میمک و تیپ43 از لشگر9 و تیپ19 از لشگر7 و تیپ39, تیپ28, تیپ38 و تیپ90 از لشگر4 و تیپ10 از لشگر4 و تیپ37 یکروز قبل از حمله از بصره به مندلی آمده بود ولی هنوز وارد عمل نشده.
دشمن به جهت این که بتواند دور مندلی را خاکریز بزند و نیروهای خود را تقویت کند سعی کرد با آتش شدید توپخانه و پاتکهای شدید ارتفاعات از دست داده را بازپس بگیرد اما رزمندگان اسلام با روحیه ای که سرشار از ایمان به خدا بود تمام پاتکهای دشمن را دفع نمودند و با کشته و زخمی کردن هزاران بعثی همچنان برروی ارتفاعات به غیر از سلمان کشته مستقر شوند و چون سلمان کشته در زاویه قرار دارد و از سه طرف: 1-جاده نفت شهر جنوبی 2-جاده مرزی 3- جاده داخل خاک عراق مورد حمله قرار داشتیم و ممکن بود تلفات زیادی متحمل شویم لذا تصمیم گرفته شد نیروها بر روی ارتفاعات "سانواب ها" استقرار یابند و همچنین پاسگاه دوله شریف که در روزهای عملیات در دست نیروهای ما قرار داشت ولی عراق موفق شد آنجا را تصرف نماید و ما برروی تپه های "کومه سنگ" و پاسگاه "کومه سنگ" استقرار یافتیم. لازم به توضیح است که این دو پاسگاه در پشت تنگه "میان تنگ" قرار دارد و کاملا روی تنگه تسلط داشتیم.


شکل پاتک در روز 1361/7/10:
منطقه عملیاتی مسلم بن عقیل زیر نظر لشگر12 بوده و دشمن با استعداد 2گردان از تیپ4 و یک گردان از تیپ3 و دو گردان ازتیپ 418 در منطقه مندلی اقدام به پاتک نمودند تا بتوانند ارتفاعات مشرف به مندلی را اشغال نماید که این پاتکها با مقاومت شدید نیروهای ما شکست خورد و فرار نمودند بطوریکه گردان 155 از تیپ 3 گارد مرزی که در عملیات شرکت کرده بود حدود 70٪ منهدم گردید و دو گردان از تیپ 418 که زیر نظر لشگر 7 بود و جهت حمله به منطقه مندلی آورده شده بودند نیز منهدم شدند

شرح پاتک روز 1361/7/20:
دشمن در گذشته بطور متوالی با واحدهای ضربه خورده در خط اقدام به پاتک نمود و هربار با تلفات سنگین متواری گشت و هدف از این پاتکهای متوالی مشغول نمودن نیروهای ایرانی و خسته کردن آنها باشد تا آنکه بتواند تیپ های پیاده 39 و 19 از لشگر 7 را به منطقه اعزام نماید تا بتواند تک اصلی را انجام دهد. این دو تیپ در تاریخ 1361/7/15 از خانقین با مندلی با پوشش امنیتی که فقط در شب حرکت میکردند بعد از 4 روز به مندلی رسیدند و فردای آنروز دشمن با این دو تیپ در سه محور سلمان کشته و میان تنگ و کانی شیخ و دروازه و با پشتیبانی توپخانه و هلی کوپتر و هواپیما هجوم خود را آغاز نمود که با مقاومت شدید نیروهای ایرانی مواجه شدند.
نیروهای ایرانی موفق شدند نیروهای دشمن بعثی را دور زده و تلفات سنگینی را به آنها وارد کنند و علاوه بر تلفات سنگین اسرای زیادی نیز از این محور تخلیه شد و بیش از 100 نفر اسیر و حدود 400 نفر کشته و زخمی به جای گذاشت بطوریکه در محور کانی شیخ به جز چند افسر بقیه کشته و اسیر و یا فرار نمودند.

نتايج عمليات

1-مناطق آزاد شده: ارتفاعات كهنه ريك و گيسكه در منطقه سومار و 150 كيلومتر مربع از سرزمين اسلامي ايران
2-يگانهاي منهدم شده دشمن : به تيپ هاي 421 پياده – گارد مرزي و 46 مكانيزه خسارات كلي وارد گرديد.بيش از 4000 نفر كشت و زخمي و 325 نفر به اسارت درآمدند.
3-تجهيزات منهدم شده دشمن: تانك 15 دستگاه – توپخانه بيش از 3 عراده –خودرو 20 دستگاه
4-غنائم بدست آمده : تانك و نفربر 6 دستگاه – توپخانه 20 عراده – خودرو 30 دستگاه
يگان عمل كننده: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي – ارتش جمهوري اسلامي ايران

خلاصه گزارش عملیات :

نام عمليات : مسلم بن عقيل ( ع )
زمان اجرا : 9/7/1361
مدت اجرا : 7 روز
مكان اجرا : سومار در جبهه مياني جنگ
رمز عمليات : يا ابا الفضل العباس ( ع )
تلفات دشمن : 4275 نفر كشته ، زخمي و اسير
ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش
اهداف عمليات : تصرف همه بلندي هاي مشرف به شهر مندلي عراق و تامين مرز جبهه مياني و آزاد سازي بخشي از خاك ايران به همراه پس زدن دشمن از غرب شهر سومار
وسعت منطقه آزادشده: 130 كيلومتر مربع