طریق القدس

عملیات در ساعت 00:30 بامداد 1360.9.8 با عبور نیروهای پیاده یگان های سپاه از میادین مین و مواضع دشمن، در چند محور به طور هم زمان آغاز شد. نیروهای عمل كننده در محور شمال عملیات، در همان ساعات اولیه درگیری موفق شدند مواضع نیروهای عراقی را در خطوط اول تصرف كرده و نیروهای احتیاط دشمن را در پشت خطوط پدافندی منهدم كنند.

اولین گروه از رزمندگان اسلام به استعداد دو گردان توانستند در نیم ساعت اول نبرد، خود را به مواضع توپخانه دشمن در اطراف منطقه غرب شهر بستان رسانده و 19 عراده، توپ صحرایی 152 میلی متری دشمن را به غنیمت بگیرند. این توپخانه ها خط مقدم ارتش بعثی را پشتیبانی می کردند. تا زمانی که رزمندگان تیپ امام حسین به محل توپخانه های دشمن نرسیده بودند، آتش بسیار شدیدی از سوی توپخانه ارتش بعثی علیه رزمندگان خط شکن، اجرا می شد ولی وقتی این نیروها از رمل ها عبور کرده و مقر فرماندهی تیپ 26 زرهی ارتش بعثی و نیز توپخانه دشمن را به تصرف خود درآورند، تمام آتش های دشمن خاموش شد و سکوت کاملی منطقه نبرد را فرا گرفت به گونه ای که حتی یک گلوله توپ هم شلیک نمی شد. این نیروها موفق شدند تعداد زیادی از تانک های این تیپ را به غنیمت گرفته و دو گردان کماندویی دشمن را نیز تار و مار کنند. این ابتکار عمل رمز اساسی موفقیت در عملیات طریق القدس بود.

احداث شبانه جاده بر روی رمل در عملیات طریق القدس

میزان موفقیت اولیه یگان های سپاه در محور شمال به حدی بود كه فرمانده تیپ زرهی ارتش نیز به گردان های زرهی و مكانیزه خود فرمان داد تا از معابر باز شده با چراغ روشن عبور كرده و ضمن انهدام دشمن و حمایت از نیروهای پیاده خودی به سوی هدف های خود در عمق منطقه پیشروی كنند. به این ترتیب، در ساعت شش بامداد روز اول عملیات، تیپ امام حسین (ع) به همراه یک گردان از تیپ 3 زرهی از لشكر 92 موفق شدند تنگه چذابه را تصرف و تامین كنند. در این محور تا ساعت نه صبح روز اول، تمامی اهداف تعیین شده، تامین شود.

در محور جنوبی عملیات، اوضاع به گونه ای دیگر بود. دشمن كه فلش اصلی عملیات نیروهای ایرانی را از این محور می دانست، با بهره گیری از موانع متعدد و هوشیاری نیروهایش به سختی مقاومت كرده و مانع پیشروی قاطع نیروهای ایرانی شده بود. نیروهای خودی به رغم شكستن برخی از خطوط اولیه و تصرف پل سابله، با روشن شدن هوا مجبور به عقب نشینی شدند.

با بروز شرایط سخت در محور جنوبی عملیات، تصمیم گرفته شد كه نیروهای خودی در شمال با ورود به منطقه ابوچلاچ (منطقه كوچک محصور بین شاخه های رودخانه كرخه در غرب بستان) به سوی شرق و جنوب شرقی پیشروی کرده، بستان و منطقه سابله را تصرف و تامین کنند.

این مرحله از عملیات در روز دوم با ورود یگان های سپاه به منطقه ابوچلاچ تحقق یافت و شهر بستان پس از 420 روز اشغال آزاد شد.

متعاقب ورود نیروهای خودی به مثلث سابله و پیشروی به سوی ساحل شمال رودخانه سابله و نهر عبید نیروهای باقی مانده عراقی موضع خود در این منطقه را ترک و به جنوب رودخانه سابله گریختند.

روزهای سوم تا پنجم عملیات با تبادل آتش بین طرفین و تلاش نیروهای خودی برای نگهداری و تحكیم مواضع متصرفی سپری شد. آخرین پاتک دشمن در اولین ساعات روز 13 آذر ماه و با استفاده از تاریکی شب آغاز شد. با شنود بیسیم ها و دستگاه های ارتباطی دشمن که در قرارگاه صورت می گرفت، سپاه دریافت که لشکر 5 مکانیزه ارتش بعثی حمله مجددی را به منطقه آغاز و قصد دارند تا از روی پل سابله عبور کنند. این درحالی بود که فرمانده تیپ 25 کربلا متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که مسئولیت این منطقه را برعهده داشت از آغاز عملیات دشمن، بی اطلاع بود زیرا در آن منطقه، هنوز آثار پاتک دشمن بر روی زمین منطقه عملیات مشخص نشده بود. به هر حال پس از گذشت حدود یک ساعت از دریافت خبر و آغاز پاتک، دو گردان پیاده ارتش بعثی موفق شدند تا از پل سابله عبور کنند. آنگاه در چنین شرایطی، تعدادی از تانک های تیپ 12 زرهی ابن ولید برای تصرف بستان و تهدید نیروهای ایرانی مستقر در تنگه چذابه، عور از پل سابله را آغاز کردند. از آنجا که پل سابله، باریک بود، تانک ها و نفربرهای ارتش بعثی در دو طرف آن، آرایش گرفته و استقرار یافته بودند. در این هنگام کلیه حرکات یگان های دشمن از سوی ایستگاه های شنود سپاه پاسداران و ارتش کشف و به نیروهای خودی اعلام شد. با مقاومت شدید رزمندگان اسلام و با تدابیر منطقی قرارگاه کربلا و تلاش های گسترده و سریع نیروهای خودی و اجرای آتش پرحجم توپخانه، اکثر اعضای دو گردان پیاده دشمن کشته، زخمی و یا اسیر شده و تعداد زیادی از تانک های دشمن در شمال پل سابله منهدم شد. در ساعت 6:38 دقیقه بامداد روز 13 آذر با انهدام یک تانک دشمن بر روی پل سابله و همچنین برخورد و تصادف چند تانک و نفربر دیگر ارتش بعثی در این ناحیه، پل سابله مسدود شد و موجب قطع عبور و مرور یگان های دشمن شد و به این ترتیب پاتک دشمن ناکام ماند. لاشه ده ها تانک و نفربر دشمن برای مدت مدیدی در سواحل شمالی و جنوبی و داخل رودخانه باقی مانده بود و منظره جالبی از این نبرد را نشان می داد. اطلاعات دریافتی از اسرا حاکی از آن بود که صدام رئیس رژیم بعثی از نزدیک بر اجرای این پاتک نظارت داشته است. در نیمه جنوبی کرخه، استعداد دشمن تقریباً دو برابر استعداد نیمه شمالی بود. در این بخش از منطقه عملیات دشمن دارای سه تیپ زرهی، یک تیپ مکانیزه و دو تیپ پیاده بود که از قرارگاه مرکزی در غرب جفیر هدایت، کنترل و فرماندهی می شدند. دشمن پس از ناکامی در اجرای پاتک های متعدد و مشاهده تلاش های عملیاتی رزمندگان اسلام جهت ادامه پیشروی به منظور تصرف پل های رودخانه نیسان، از منطقه برای اولین بار عقب نشینی کرد تا از انهدام بیشتر نیروهایش جلوگیری به عمل آورد. بدين ترتيب با تحکيم مواضع پدافندی رزمندگان اسلام در منطقه آزادشده در شمال رودخانه نيسان اين عمليات در تاريخ 60.9.15 به پايان رسيد.

احداث شبانه جاده بر روی رمل در عملیات طریق القدس

نتایج عملیات

در مجموع، عملیات طریق القدس در حدود یک هفته به طول انجامید و پس از نبردهای مستمر شبانه روزی، دشمن به پشت رودخانه نیسان در جنوب منطقه عملیاتی رانده شد و 600 كيلومتر مربع از سرزمين های اشغالی از جمله شهر بستان آزاد شد. با انجام اين عمليات، برای اولین بار قوای اسلام توانستند خود را به مرز بین المللی برسانند که از نظر سیاسی اهمیت زیادی برای ایران داشت. تهدید دشمن از محور سوسنگرد - حمیدیه به سمت اهواز مرتفع و احتمال اشغال اهواز و سوسنگرد از سوی ارتش عراق نیز منتفی شد. پیوستگی خطوط دفاعی ارتش عراق که از مهران در غرب کشور تا خرمشهر در جنوب کشور برقرار بود گسسته شد و به ناچار خطوط تدارکاتی دشمن طولانی گشت و موجب شکاف بین نیروهای شمال به جنوب یعنی بین سپاه چهارم و سوم ارتش عراق شد. بنابراین ارتش بعثی مجبور شد که از جاده بصره - عماره برای تدارک نیروهای موجود خود در خاک ایران استفاده کند و جاده ای را که در خاک ایران برای تدارک و پشتیبانی از نظامیانش، احداث کرده بود به دست قوای ايران افتاد.

بدين صورت دسترسی رزمندگان اسلام به منطقه عملیاتی «فتحِ مبین» در غرب شهر شوش و غرب رودخانه کرخه با سهولت بیشتری انجام شد. همچنين دسترسی به منطقه اشغالی ایران در غرب رودخانه کارون و جنوب کرخه کور ـ که بعدها عملیات بیت المقدس در آن انجام شد ـ با سهولت بیشتری صورت گرفت. اين عمليات صد درصد به اهداف خود رسيد و استعدادی در حدود 5/1 لشكر عراقی در جريان آن منهدم شد. از سوی ديگر طول خطوط پدافندی ايران كاهش يافت و از دو لشكر 16 و 92 كه قبل از آغاز عمليات كه در اين منطقه پدافند می كردند، لشكر 92 آزاد و برای شركت در عمليات فتح مبين عازم منطقه عمومی دزفول شد. پيرو اين پيروزی، جلسه شورای عالی دفاع در ساعت 10 صبح روز یکشنبه 15 آذر سال 1360 در حضور حضرت امام خمینی(ره) در جماران تشکیل شد. در اين جلسه از سوی فرماندهان سپاه و نزاجا، گزارش عملیات تقدیم امام شد. بر اساس اين گزارش در جریان این عملیات، قوای اسلام موفق شدند یکصد دستگاه تانک و نفربر سالم و نیز یکصد دستگاه ماشین آلات مهندسی و راه سازی از دشمن را به غنیمت گرفته و حدود 2500 نفر از نظامیان دشمن را به هلاکت رسانده و 500 نفر آنها را اسیر کنند. همچنین ارتش در هفته اول عملیات 125 شهید و 400 مجروح و نیروهای سپاه و بسیج 700 شهید و 1800 مجروح داشتند. در مجموع در اين عملیات، 19 عراده توپ 152 م م، 170 دستگاه تانک و نفربر، 70 قبضه توپ ضدهوایی 23 و 14 م م و 250 دستگاه خودرو به غنیمت گرفته شد و 546 نفر از نظاميان عراقی نيز اسیر شدند. همچنين 180 دستگاه تانک و نفربر، 200 دستگاه خودرو، 4 بالگرد جنگی و 8 فروند هواپیمای ارتش عراق منهدم شد. از جمله یک فروند هواپیمای میراژ ساخت فرانسه مورد اصابت قرار گرفت که خلبان آن نیز اسیر شد. همچنین 3500 نظامی عراقی کشته يا زخمی شدند.

فتح الفتوح

انجام موفقیت آمیز عملیات طریق القدس موجب شد تا مسئولین کشور پیام تبریکی به مناسبت پیروزی رزمندگان اسلام برای حضرت امام خمینی(ره) ارسال کنند. ایشان در پاسخ، پیامی به شرح ذیل در تاریخ 8 آذر 1360، مصادف با 2 صفر 1402 صادر و این عملیات را «فتح الفتوح» نامیدند.

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای حاج سید علی خامنه ای رئیس جمهوری محترم اسلامی ایران؛ تیمسار سرتیپ ظهیرنژاد رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ سرکار سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی؛ جناب آقای محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: «اَنْ تَنْصُروا اللهَ یَنْصُرُکُمْ وَ یُثَبِتْ اَقْدامَکُمْ».

تلگراف های شریف که بشارت پیروزی قوای مسلح شجاع را بر قوای شیطان آمریکایی صدامیان که با هجوم ظالمانه خود فتح قادسیه را به مغزهای تهی از ایمانِ به غیب وعده می دادند، واصل گردید. اتکا به مسلسل و تانک، و غفلت از خداوند قادر و جنود الهی، انسان ها را به ورطه هلاکت و فضاحت می کشاند. آنانکه رمز پیروزی را مجهز به جهاز شیطانی و «میگ»ها و «میراژ»ها می دانند و ایمان به غیب و خداوند قادر را به حساب نمی آورند و دم از پیروزی قادسیه می زنند و رمز پیروزی قادسیه و مؤمنان صدر اسلام را باز نیافته اند و قدرت ایمان و شهادت طلبی را نمی فهمند، باید با شکست مفتضحانه رو برو شوند. این ها از پیروزی های صدر اسلام - که پیروزی خون بر شمشیر و قوای جهنمی بود - باید عبرت بگیرند. مردم ایران و ارتش و سپاه و بسیج و سایر قوای نظامی برای حفظ اسلام و کشور اسلامی و رسیدن به لقاء الله دفاع می کنند، و فرق است بین این عزیزان و آن گول خوردگان که برای مقاصد پلید آمریکا و وابستگان آن به جنگ بر ضد اسلام و قرآن مجید برخاسته اند. آنچه برای اینجانب غرورانگیز و افتخارآفرین است روحیه بزرگ و قلوب سرشار از ایمان و اخلاص و روح شهادت طلبی این عزیزان- که سربازان حقیقی ولی الله الاعظم ارواحنا فداه - هستند، «و این است فتح الفتوح». من به ملت بزرگ ایران و به فرماندهان شجاع، قبل از آنکه پیروزی شرافتمندانه و بزرگ خوزستان را تبریک بگویم، وجود چنین رزمندگانی را که در دو جبهه معنوی و صوری و ظاهر و باطن از امتحان، سرافراز بیرون آمده اند، تبریک می گویم. مبارک باد بر کشور عزیز ایران و بر ملت شریف، رزمندگانی چنین قدرتمند و عاشقانی چنین محو جمال ازلی و سربازانی چنین دلباخته که شهادت را آرزوی نهایی خود و جانبازی در راه محبوب را آرمان اصیل خویش می دانند. افتخار بر رزمندگانی که جبهه های نبرد را با مناجات خویش و راز و نیاز با محبوب خود، عطرآگین نمودند. فخر و عظمت بر جوانان عزیزی که در راهی قدم برداشته و پاسداری از مکتبی می کنند که شکست ناپذیر و سرتاپا پیروزی است. و ننگ بر آنان که در راهی، جان خود را هدر می دهند و عِرض و آبروی خود را می برند که پیروزی شان، شکست و زندگیشان، ننگ آفرین است. اینجانب از فرماندهان محترم و رزمندگان عزیز قوای مسلح نظامی و انتظامی، ارتش و سپاهی و بسیج مستضعفان و ژاندارمری و شهربانی و عشایر محترم و نیروهای نامنظم و مردمی تشکر و قدردانی می کنم. درود بر شما و بر همه آنان که برای اسلام و کشور عزیز خود، حماسه می آفرینند. از خداوند تعالی، پیروزی نهایی رزمندگان اسلام و سلامت و سعادت همگان را خواهانم. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.